GIRTLAK

GIRTLAK (Larinks). Bağlarla destek­lenen ve ilişkin kasların yardımıyla hare­ket eden, oldukça sert bir kıkırdak ça­tıdan yapılmıştır. İç yüzünü kaplayan mukoza, yukarda, boğaz mukozası, aşa­ğıda ise trakea mukozasıyla devamlıdır. Boynun ön yüzünde, erkekte dıştan görünen gırtlak çıkıntısı vardır. Larinks’in başlıca görevi olan konuşmayı, ses tel­leri, larinks boşluğunu daraltıp geniş­lettikçe, oradan geçen havanın titreşim­leri yaratmaktadır.
Larinks’teki başlıca hastalıklar üç sı­nıfa ayrılabilir: Tıkanma, felç ve tümör.
1. Tıkanma:
Nedeni: En sık rastlanan nedenler, larinks kıkırdağını örten zarın absesi (perikondrit), allerjik ödem, boğaz ya da ağız tabanının akut enfeksiyonları, yara­lar, yabancı cisimler, yabancı sıvıların ya da buharın yakması, zararlı buharla­rın tahrişidir. Belirtileri: Ani başlayıp, çabuk ilerler. Soluk alma güçlüğü, renk solma­sı, huzursuzluk ve sonradan morarmadır. Tedavi: Acil tedavi gereklidir ve ne­den hemen ortadan kaldırılmalıdır. An­cak, yaşam tehlikede olduğu takdirde, nedeni yok etmek olanaksızsa, mümkün olan süratle, trakteotomi yapılmalıdır. Bu girişimde, boyun ön aşağı yüzünde bir insizyon yapılıp, trakea kesilir ve içine bir tüp uzatılır. Hasta hemen rahatlar. İleride, neden ortadan kaldırıldıktan son­ra, bu açıklık kapatılır ve yine, eskisi gibi, normal yoldan solunum yapılabilir.
2. Felç:
Nedeni: Bulber poliyomiyelit (beyin tabanı poliyomiyeliti), larinks sinirlerinin zedelenmesi (seyrek olarak, tiroid bezi ameliyatlarında), tiroid, yemek borusu, ya da boyun lenf bezlerinin larinks si­nirlerini ilgilendiren kanserleridir. Belirtileri: Bir ses telinin felci, se­si kısıklaştırır ve değiştirir, fakat her ikisinin felcinde, ses telleri, larinks boş­luğunun içine doğru gevşediğinden, so-. luk vermek değil, fakat soluk almak, ile­ri derecede güçleşir.
Tedavi: Her iki telin felcinde, ame­liyat yapılıp, bir tel açık durumda tespit edilir ve soluk alma kolaylaştırılır.
3. Tümörler: Larinks’te tümöre sık rast­lanır ve ilke olarak, iki haftadan uzun bir süre ses kısıklığı görüldüğünde, dok­tora başvurulur. Larinks tümörlerinin çoğu selimdir. Buna rağmen, çıkartılma­ları gerekir. Kanserli tümörlere en sık, ellisinin üstündeki erkeklerde rastlanır ve bunların tedavisinde, hem ameliyat, hem ışın tedavisi gerekir. Bu tümörle­rin, aşırı sigara içmek, sesi fazla kul­lanmak, çok sıcak sıvılar içmek alışkan­lığına bağlı olduğu tahmin edilmekte­dir. Bu vakalarda, yarı ya da tam la-renjektomu yapılır ve tam larenjektomi’ de tüm ses cihazı yok edildiği halde, çe­şitli yöntemlerle ses çıkartılması sağla­nabilir, bkz. Boğaz ve Hastalıkları.