Çocuk Beslenmesi

Sağlıklı Beslenme
Vitaminler
Vitaminler vücudun enerji üretimi, hormonel denge, kalp sağlığı, sinir sistemi, beyin, bağışıklık sistemi, diş, kemik ve saç sağlığı için büyük bir önem taşımaktadır. Aşırı vitamin eksikliği nedeniyle raşitizm hastalığı gibi birçok sağlık sorunu ortaya çıkmaktadır. Vitamin eksikliği çok ciddi boyutlarda görülmese bile, davranışsal sorunlara, gelişim bozukluğuna, bağışıklık sisteminin güçsüzleşmesine, yorgunluğa, baş ağrısına ve cilt sorunlarına neden olmaktadır.

Vitaminlerin bir kısmı (A, D, E, K vitaminleri) yağda çözülmektedir. Bu nedenle vitaminlerin sadece bir kısmı vücudumuzda kalabilmektedir. Bazı vitaminler (B ve C vitaminleri) ise suda çözülmektedir. Bu nedenle, bazı vitaminlerin vücutta tutulması oldukça güçleşmektedir. B ve C vitaminlerini içeren gıda maddeleri her gün düzenli olarak tüketilmektedir.

Mineraller
Vücut kalsiyum, magnezyum, demir ve fosfor gibi bazı minerallere aşırı derecede ihtiyaç duymaktadır. Bu minerallere “makro-mineraller” adı verilmektedir. Vücudun krom, selenyum, manganez ve çinko ihtiyacı makro-minerallere duyduğu ihtiyaç kadar büyük değildir. Bu minerallere “trace (iz) elementler” adı verilmektedir. Vücut, fonksiyonlarını sağlıklı bir şekilde yerine getirebilmek için, minerallere ihtiyaç duyar. Vücudun mineral eksikliği çok büyük olmasa bile, uykusuzluk, hiperaktivite, kabızlık, gerginlik, bitkinlik, aşırı susuzluk, tatlı ihtiyacı, iştah kaybı ve baş dönmesi gibi sağlık sorunları yaşanabilir.
Vitamin ve mineraller hem çocuklar hem de yetişkinler için oldukça önemlidir.

Vitamin ve minerallere kucak açarken…

Vitamin ve minerallerden faydalanmak için besin terapisti olmanıza gerek yoktur. Sağlıklı bir beslenme planında taze ve işlemden geçirilmemiş meyve ve sebzeler yer almalıdır. Hangi gıda maddesinin hangi vitamini ve minerali içerdiğini bilmek oldukça yararlıdır. Çocuğunuzun beslenme programının yeterli olup olmadığına ancak bu bilgiler sayesinde karar verebilirsiniz.

Aşağıda verilen bilgiler temel vitamin ve mineralleri anlatmaktadır. Vitamin ve minerallerin eksikliği, yeri geldikçe, çeşitli hastalıklarla ilişkilendirilmiştir. Hangi gıda maddelerinde hangi vitamin ve minerallerin bulunduğunu öğrenmeye çalışın.

VİTAMİNLER
A vitamini (Hayvani ürünlerde Retinol, bitkisel ürünlerde Beta-karoten)
Vitamin kaynakları: Beta-karoten -parlak renkli meyve ve sebzeler (kayısı, havuç, yeşil yapraklı sebzeler, kavun).
Retinol ciğer, balık yağı, yumurta, yağ, peynir.
Görevleri: Kemikleri güçlendirme, göz sağlığı, cilt sağlığı.
Özel bilgiler: A vitamini eksikliği gelişim sorunlarına ve büyüme hormonunun pasifleşmesine neden olmaktadır.

B1 vitamini (Thiamin)
Vitamin kaynakları: Ciğer, kepekli ürünler, patates, fıstık, mercimek.
Görevleri: Kandaki şekerin enerjiye dönüştürülmesi, büyüme ve gelişimin hızlandırılması.
Özel bilgiler: Bl IQ (zekâ testi) ve hafıza ile ilişkilendirilmektedir, şeker hastalığının kontrol altında tutulmasına yardımcı olur.
Uyarı: Aşırı miktarda alınan B1 vitamini toksiktir.

B2 (Riboflavin)
Vitamin kaynakları: Süt ve süt ürünleri (yoğurt), yeşil yapraklı sebzeler, kümes hayvanlarından elde edilen ürünler, yumurta, balık.
Görevleri: Enerji üretimi, antioksidan özelliği, hücre onarımının hızlandırılması, üreme ve büyüme fonksiyonlarının geliştirilmesi.
Uyarı: Aşırı miktarda kullanıldığında, toksik etki yaratır.

Vitamin kaynakları: Yağsız et, mercimek, patates, kümes hayvanlarından elde edilen ürünler, kepek ve yuiaflı ürünler, maya, fıstık.
Görevleri: Cinsiyet hormonlarının gelişimi, enerji miktarının artışı.
Uyarı: Aşırı miktarda kullanıldığında, toksik etki yaratır.

B5 (Panothenic acîd)
Vitamin kaynakları: Her türlü et ve sebze ürünü, özellikle de fıstık ve kuru meyveler.
Görevleri: Yaraların hızla iyileşmesi, enfeksiyonlarla mücadele, hücre üretimi, bağışıklık sisteminin güçlendirilmesi.
Özel bilgiler: B5 vitamini çocukların bağışıklık sistemini güçlendirir. Çocuğunuzun kronik bir hastalığı varsa, beslenme planının yeterli düzeyde B5 vitamini içerip içermediğini tespit edin.

B6 vitamini (pyridoxine)
Vitamin kaynakları: Kümes hayvanlarından elde edilen ürünler, balık, yumurta, kepekli gıdalar, fıstık, bira mayası, soya ürünleri, muz.
Görevleri: 60 enzimin işlevini sağlama, sinir sistemini güçlendirme, hücre üretimi, bağışıklık sistemini güçlendirme.
Özel bilgiler: B6 vitaminin bazı kanser çeşitlerini önlediğine dair bir bulgu elde edilmiştir. B6 vitamini cilt kanseri ve sinir sistemi hastalıklarının tedavisinde başarıyla kullanılmaktadır.

B12 (Cyanocobaiamîn)
Vitamin kaynakları: Balık, süt ürünleri, ciğer gibi organların eti, yumurta.
Görevleri: Kırmızı karı hücrelerinin üretimi, enerji artışı, konsantrasyon yüksekliğini sağlama, sinir sistemi sağlığım koruma.
Özel bilgiler: B12 vitamininin toksik ve alerjik maddelere karşı vücudu koruduğu
bilinmektedir.
Uyarı: Aşırı miktarda kullanıldığında, toksik etki yaratır.

Folik asit
Vitamin kaynakları: Taze yeşil yapraklı sebzeler, mercimek, buğday tohumunun embriyon kısmı.
Görevleri: Kemik iliğinde kırmızı kan hücrelerinin üretimi, şeker metabolizması, aminoasit, antikor üretim merkezi; sinir sisteminin korunması, kalıtımsal özelliklerin belirleyicisi olan DNA ve RNA’nın sağlıklı bir şekilde işlev görmesi.
Uyarı: Aşırı miktarda kullanıldığında, toksik etki yaratır.

C vitamini (askorbik asit)
Vitamin kaynakları: Taze meyve ve sebzeler, patates, yapraklı bitkiler, çilek ve böğürtlen türü meyveler.
Görevleri: Cilt sağlığı, kas ve kemik sağlığı; virüs, toksin, ilaç ve alerjik maddelere karşı koruma; antioksidan özelliği.
Özel bilgiler: C vitamininin insan vücudunda çok önemli bir rol oynadığı yapılan çalışmalarla da kanıtlanmıştır. C vitamini enfeksiyonlara karşı bağışıklık sistemini harekete geçirir, kolestrolü düşürür, yaraların iyileşmesini hızlandırır, göz sağlığını korur, astım hastalığının tedavisinde etkilidir.

D vitamini (calciferols)
Vitamin kaynakları: Süt ürünleri, balık, yumurta, balık yağı.
Görevleri: Kalsiyum üretimi, büyüme, diş ve kemik sağlığı, kalsiyum emilimini kolaylaştırma.
Uyarı: Aşırı miktarda kullanıldığında, toksik etki yaratır.

E vitamini (tocopherols)
Vitamin kaynakları: Fıstık, bitki tohumları, yumurta, süt, kepekli ürünler, rafine olmayan yağlar, yapraklı bitkiler, avokado, soya.
Görevleri: Demir ve yağ asitlerinin emilimini sağlama, dolaşım sistemini ve hücreleri koruma, antioksidan özelliği, yaşlanmayı geciktirme.
Uyarı: Aşırı miktarda kullanıldığında, toksik etki yaratır.

K vitamini
Vitamin kaynakları: Yeşil sebzeler, süt ürünleri, pekmez, kayısı, kepekli gıdalar, balık yağı..
Görevleri: Kanı pıhtılaştıran maddelerin üretimi.
Uyarı: Aşırı miktarda kullanıldığında, toksik etki yaratır.

MİNERALLER

Kalsiyum
Mineral kaynakları: Süt, peynir, sütlü ürünler, yeşil yapraklı sebzeler, somon ve sardalya balığı, kuruyemişler, köklü bitkiler, brokoli.

Görevleri: Hormonların fonksiyonlarının yerine getirilmesi, kas hareketliliğinin sağlanması, beyin komutlarının verilmesinin sağlanması, sinir sisteminin korunması, kanın pıhtılaşmasının kolaylaştırılması, tansiyonun düzenlenmesi, diş ve kemik sağlığının korunması, demirin aktifleşmesi, kalp atışlarının sağlanması, hücre yapısının oluşumu, B12 emiliminin sağlanması.
Özel bilgiler: Kalsiyum çocuklardaki “büyüme ağrılarını” azaltır, osteoporozun (kemik erimesi) önlenmesine katkıda bulunur, alerjilerin önlenmesini sağlar, uykusuzluk ve uyku bozukluğu sorunlarını tedavi eder.

Krom
Mineral kaynakları: Ciğer, kepek ve yulaftı müsli, et, bira mayası, peynir, pekmez, mantar yumurta sarısı.
Görevleri: Kandaki şeker seviyesini düzenleyen “glükoz tolerans faktörü” görevinin yerine getirilmesi.

Demir
Mineral kaynakları: Ciğer, kümes hayvanlarından elde edilen ürünler, bitter çikolata, sardalya, pekmez, koyu yeşil yapraklı sebzeler.
Görevleri: Kana oksijen taşıyan hemoglobin üretimi, bazı enzimlerin üretimi, bağışıklık sisteminin güçlendirilmesi, serbest radikallere karşı koruma sağlama.
Özel bilgiler: Demir kansızlık (anemi) tedavisinde kullanılmaktadır. Gelişim sorunları, yorgunluk ve enfeksiyonlara karşı direnç kaybı gibi sorunların tedavisi için de demir takviyesi kullanılmaktadır.
Uyarı: Aşırı miktarda demir takviyesi kabızlığa neden olur.

Magnezyum
Mineral kaynakları: Kepekli gıdalar, kuruyemişler, köklü sebzeler, mercimek, bitter çikolata.
Görevleri: Hücrelerin korunması ve onarımı, hormonel faaliyetlerin düzenlenmesi, vücut fonksiyonlarının kolaylaştırılması, enerji üretimi, kas hareketliliğinin sağlanması, kemik gelişimi ve büyümesinin desteklenmesi.
Özel bilgiler: Magnezyum eksikliği astım hastalığı ile ilişkilendirümektedir. Astım hastalığının tedavisinde magnezyum takviyesi kullanılmaktadır.

Manganez
Mineral kaynakları: Kepekli gıdalar, kuruyemiş, köklü sebzeler, esmer pirinç, mercimek.
Görevleri: Beynin işlevinin desteklenmesi, enerji metabolizmasının hızlandırılması, kemik sağlığının korunması, tiroit bezi fonksiyonlarının desteklenmesi.

Potasyum
Mineral kaynakları: Avokado, yeşil yapraklı sebzeler, muz, kuru meyveler, meyve ve sebze suları, kuruyemiş, soya unu, patates, pekmez.
Görevleri: Kırmızı kan hücrelerinin karbondioksit taşıma işlevinin desteklenmesi, vücutta su dengesinin sağlanması, protein sentezi, sinir ve kas fonksiyonlarının desteklenmesi.
Uyarı: Aşırı miktarda potasyum tüketimi ince bağırsak rahatsızlığına ve ülsere neden olabilir.

Selenyum
Mineral kaynakları: Kepekli gıdalar, kuruyemişler, esmer pirinç, mercimek.
Görevleri: Antioksidan özelliği, bağışıklık sisteminin korunması, karaciğer fonksiyonlarının desteklenmesi, göz sağlığının korunması, cilt ve saç sağlığının korunması, vücudun kalp-damar hastalıklarına karşı korunması, yaşlanma sürecinin geciktirilmesi.
Uyarı: Dikkatli kullanılmadığında (küçük dozlarda bile) toksik etki yaratabilir.

Çinko
Mineral kaynakları: Deniz ürünleri, kümes hayvanlarından elde edilen ürünler, yağsız kırmızı et (bel eti), ayçiçeği tohumu, yerfıstığı, kepekli ürünler.
Görevleri: Erkeklerin verimliliğini artırma, hormonel dengeyi sağlama, bağışıklık sistemini koruma, büyüme ve enerji metabolizmalarını harekete geçirme, antioksidan özelliği.
Özel bilgiler: Çinko, bağışıklık sistemini koruyan önemli bir mineraldir. Tıp alanında başarılı sonuçlar yaratmaktadır. Gelişim sorunları ve alerjik vakaların tedavisinde çinko kullanılmaktadır.