Zeka Nedir
Zekâ insanın bellek, dikkat, imgelem, algılama, öğrenme, akıl yürütme özelliklerinin rol oynadığı genel bir zihinsel güçtür. Bu özelliklerin oluşturduğu bir bütünlüktür. Zekâ tek bir yetenek olarak görülmemelidir. Çeşitli özelliklerin oluşturduğu ve insanı çevresine uyum yapması için gerekli tüm kapasitesidir.
Zekânın yapısıyla ilgili kuramlar; tek etmen kuramı, çift etmen kuramı, çok etmen kuramı olarak sıralanabilir. Zekâyı tek bir yetenek olarak alan kuramlar tek etmenle, bir genel yetenekle çeşitli özel yeteneklerden oluştuğunu benimseyenler çift etmenle; birçok özel yeteneğin oluşturduğu bütünlük olarak görenler çok etmenle açıklamaktadırlar.
Bilgi işlemleme kuramında; zekâda bilginin nasıl işlendiği ve geliştiği açıklanır. Piaget’nin kuramına göre, çocukluktan yetişkinliğe, gelişme basamaklarından geçerek gelinir ve olgunlaşıiır. Zekâyı belirleyen iki temel etken vardır: Kalıtım ve çevre. Yapılan araştırmalar kalıtımın etkisinin çevreye oranla daha güçlü olduğunu göstermektedir.
Psikolojide ölçme, diğer alanlardan daha zordur. Bu güçlük psikolojik özelliklerin karmaşıklığından ve her özellik için ayrı ölçekler geliştirmeden kaynaklanır. Zekâyı ölçmek için testler kullanılır. Testler özel çalışmalarla geliştirilen, standardize edilen, güvenilirliği, geçerliliği hesaplanmış ve yönergesine göre uygulanan ölçme araçlarıdır. Zekâ testleri, araştırma aracı olarak kullanılabilirler.
Zekâ yönünden özel gruplara zekâ genliği ve üstün zekâlılık girmektedir. Zekâca geri olanları hayata kazandırmak, üstün zekâların kapasitelerinin geliştirilmesi amacıyla eğitim yapılmalıdır.
Özel yetenekler, bireyin; resim, müzik, beceri gibi konulardaki doğal kapasitesidir. Her insanın belirli konularda diğerlerinden daha fazla başarma gücü vardır. Bunlar testlerle ölçülebilirler.
Yaratıcılık ve zekânın her zaman aynı bireyde bulunması zorunlu değildir. Ama ideal olan yaratıcılık ve üstün zekânın aynı bireyde toplanmasıdır. Bu iki özelliğe birlikte sahip olanlar hem toplumlarına hem medeniyet tarihine önemli katkıları olan bireylerdir.
Kişilik, insanı diğerlerinden ayıran düşünüş, davranış ve çevreye uyum biçimleridir. Mizaç kişiliğin biyolojik yanını karakter kişiliğin sosyal ve ahlâki yanını oluşturur. Kişilik bu kavramları içine alan, daha geniş bir yapıya sahiptir.
Kişiliğin temel etkenleri de kalıtım ve çevredir. Çevre kalıtımdan daha etkilidir. Kişiliği açıklayan kuramlar başlangıçta onu beden yapısı veya fizyolojik etkenlere dayandırmışlardır. Zamanla çevrenin, bilinçaltının, ve çeşitli etkenlerin rollerine dikkati çekmişlerdir. Tek nedene indirgenerek açıklamanın imkânsızlığı kavranmıştır.
Zekânın ölçülmesi, kişiliğin de ölçülmesinin mümkün olduğunu ortaya koymuştur. Kişiliği ölçme çalışmaları, bu konulardaki kuramlara dayanır. Ölçme araçları olarak; anketler, görüşme, değerlendirme ölçüleri ve projektif testler geliştirilmiştir.
Ayrıca Şu sayfalarımıza da bakınız:
Henüz yorum yapılmamış.