HİSTAMİN

HİSTAMİN. İnsanda, hayvanların ço­ğunda ve bazı bitkilerde bulunan önemli bir maddedir. Tam olarak anlaşılama­mış çeşitli farmakolojik etkileri yanı sıra, en iyi tanınan etkisi, allerji (bkz.) ve benzer durumlarla ilgilidir. Bu yüzyılın başında, kobay ve tavşanlara histamin zerk edildiğinde, anafilaktik şoku (bkz. Anafilaksi) andırır bir durumun yaratıl­dığı dikkati çekmiş ve sonraları, deriye histamin zerk edilmesi sonucu, derinin keskince bir uçla çizilmesine benzer bir etkinin (kızarık bir alanla çevrilmiş kır­mızı çizginin, sonraları şişmesi: Lewis’in üçlü cevabı) ortaya çıktığı görülmüştür. Bundan başka, yüksek doz histamin zer­ki şiddetli doku yıkımını andırırcasına, cerrahi şokla sonuçlanmaktadır. Bundan ötürü, dokularda bulunduğu bilinen kis-taminin, doku yıkımı sonucu ortaya çık- tığı tahmin edilmiştir. Sonraları yapılan araştırmalara göre, hücre yıkımı, özellik­le akciğerler ve deride, histamin yapı­mını artırmakta ve herhangi bir antikor -antijen reaksiyonu sonucu olan hücre yıkılmasında, histamin tanecikleri ortaya çıkmaktadır. Buna göre, histamin etki­sine karşıt olan maddelerin, allerjik reak­siyon ve anafilaktik şok belirtilerini or­tadan kaldırması gerektiği düşünülmüş­tür. Çok süratli etki gösteren adrenalin ve antihistaminler adını alan çok sayıda ilaçlar (bunların deriye aşırı uygulanma­sı da deride allerjik reaksiyona yol aça­bilir) bu türdendir. Antihistaminler, re­aksiyonları tedavi etmekten fazla, önle­mektedir. Bu allerjik reaksiyon belirdiği zaman, en uygun tedavi, önce adrenalin ya da hidrokortizon zerk etmek, sonra da düzenli olarak chlorpheniramine (klorfeniramin) veya protmethazine (pro-metazin: Phenergan) uygulamaktır. Bazı hastalıklar ve özellikle astımda, antihis­taminler, beklenen etkiyi yaratmamakta­dır. Bunun nedeni, allerjik reaksiyonda rol oynayan tek maddenin, histamin ol­mamasıdır, diye düşünülmektedir.
Antihistaminli ilaçların, histamin et­kilerini nötrleştirmeleri dışında da etki­leri sayılabilir: Uyku hali verdiklerinden, müsekkin olarak kullanılırlar, vasıta tut­masını önler ve iç kulaktaki denge or­ganının hastalığı sonucu ortaya çıkan baş dönmesini (Meniere hastalığı) orta­dan kaldırırlar. Antihistamin alanlar dik­kat gerektiren bir iş yapıyorlarsa; bun­ların uyku verici etkilerini hatırda tut­maları gerekir.