KIRIKLAR

KIRIKLAR. Kuramsal olarak, kemik kı­rıklarına iskeletin her bölümünde rastlanabilmekteyse de, gerçekte kırıkların çoğu belirli bölgelerde oluşur. Örneğin, önkolun en sık görülen kırığı, bilekteki Colles kırığıdır (bkz.); aynı şekilde, ba­cakta en sık görülen kırık da, ayak bi­leğinin Pott kırığıdır. Kırıkların genel­likle belirli bölgelerde oluşmaları, ke­miklerin değişken kuvvetlerine ve kişi­lerin aynı tip kazalara uğramalarına (ör­neğin, uzatılmış kol üstüne düşmek, aya­ğı burkmak) bağlıdır. Kırıklar, şöyle sınıflandırılabilir:
1. Basit kırık: Kırığa eşlik eden, çevre doku yaralanmaları ve kırığın deri ile bağlantısı yoktur.
2. Yeşil ağaç kırığı: Çocuklarda, kemik­lerin kemikleşmesi tam oluşmadan ön­ce, kemikler henüz yumuşakken, kırık­tan fazla, bükülme görülür.
3. Açık ve bileşik kırık: Kırıkla derideki yara arasında bağlantı olduğundan, en­feksiyon tehlikesi vardır.
4. Tam ve tam olmayan kırıklar: Basit bir çatlak, tam olmayan bir kırıktır ve girişim gerektirmeksizin kaynar. Tam kı­rık, kırık uçları birbirinden uzaklaştığın­dan, anestezi altında, bunların uç uca getirilmesi gerekir.                                                                                                                                                          5. Ufalanmış kırıklar: Adının belirttiği gibi, kırık bölgesinde, ufak parçalara ay­rılma da görülür.
6. Birbirinin içine girmiş kırıklar: Bir kırık uç, diğerinin içine girmiştir.
Çocuklukta, kemikler, bol miktarda bağdokusuna sahip bulunduklarından, es­nektirler ve bükülme olanakları, kırıl­malarından fazladır. Yaş ilerledikçe, iç­lerindeki kalsiyum miktarı artar, daha sertleşip kolay kırılabilir ve ayrıca güç iyileşebilir hale gelirler. Kemiklerin kı­rılmasında, genellikle dolaylı darbeler etkendir. Kırık, darbenin vurulduğu ye­rin dışındaki bir bölgede oluşur (el bile­ğindeki Colles kırığında olduğu gibi). Doğrudan kıran darbeler, genellikle ezil­meyle ilgili kazalarda görülür: Kemik, darbe yerinde kırılır ve nedeninden ötü­rü, komplike, bileşik bir kırıktır. Bazı vakalarda, kas çalışmasına bağlı kırık­lara da rastlanır (kasların şiddetli ve ani çekme kuvvetlerine bağlı kırıklar). Bu olay, dizkapağı kemiği kırıklarında ve top oyunlarında, topa vururken, görü­lür. Ayrıca, kemiklerde kalsiyum azal­masıyla ilgili olan hastalıklarda, kemik kist ve tümörlerinde, kendiliğinden olu­şan kırıklara rastlanır: Bir kırığın, darbesiz oluşması, ya da ufak bir darbeyle birçok kırıkların belirmesi, bu tip kemik hastalıklarından birinin varlığına işaret eder.
Kırığın oluşmasıyla, kemik dokusun­da ve kemiği saran zardaki (periosteum’ daki) kan damarlarında bolca kanama görülür. Kan, kırık kemik uçları çev­resinde pıhtılaşır ve zamanla bu pıhtı organize olarak, içinde ufak atar ve toplardamarlar, belli bir miktar bağdokusu oluşur: Buna, yumuşak kallus adı verilir. Yumuşak kallus’ta kalsiyum tuz­larının yerleşmesiyle, bağdokusu sertleş­meye başlar ve kırığın etrafında halka­lar teşkil eder: Bu oluşum, sert kallus-tur. Sonunda, artakalan kemik dokusu, kendiliğinden eriyip ortadan kalkar. An­cak, kırık uçlar tam karşılıklı ve uç uca gelmemekteyse, burada, aşırı üretilmiş yeni kemik dokusu bir şişkinlik halinde ve bölgeyi kuvvetlendirmek için, olduğu gibi kalır.
Belirtileri: Kırıkların çoğunda gö­rülen bazı belirtiler, bunların tanınmasmda yardımcı olur. Bunlar, organın kul­lanılamaması, hareketle duyulan ağrı, şe­kil bozukluğu (genellikle, kırılan kemik uçları yerlerinden ayrılınca görülür; ör­neğin, kol ya da bacak kasılır veya ga­rip bir durumda tutulur); şişkinlik, ha­reketin olmaması gereken yerde, oyna­ma görülmesidir. Ayrıca, kırık uçların birbirine sürtüşmesi işitilir veya elle his­sedilir (krepitasyon).
Tedavi: Tıbbî yardım gelene kadar, kemiği sert bir desteğe, en az ağrı veren durumda sarmak gerekir. Hasta rahat et­tirilmeli, çok sıcak tutulmamalı ve ılık bir içecek verilmelidir. Kırık organın as­kıya alınması ancak doktor tarafından başvurulacak bir önlemdir. Yine, dokto­run, narkoz altında başvurabileceği bir girişim de, kırık uçları karşılıklı getir­mektir (redüksiyon). Kafatası gibi yas­sı kemiklerdeki yerinden oynamış kırık­lar, ancak cerrah tarafından düzeltile­bilir. Kol ya da bacak kırıklarında, açık kırık olmadığı takdirde, ilk yardım ön­lemi, giysilerin çıkartılmaması, hareketi azaltmak ve kırık organı oynatmamak için sert bir destek sağlanmasıdır. Sert desteğin bulunamaması halinde, kırık ba­cak, sağlam bacağa veya kırık kol, vü­cuda bağlanmalıdır. Köprücük kemiği­nin kırılmasında, kol, bilekten, hemen boyun altına asılır. Diğer bölgelerin kı­rıkları genellikle daima doğrudan dar­beyle olduğundan, bileşik kırıklıdır ve ilk yardım önlemi olarak desteklemek ya gereksiz veya olanaksızdır. Şüpheli hallerde, kural, hastayı bulunduğu yere bağlamaktır; kırık bacak düz tutulmalı, kol ise askıya alınmalıdır. Omurga kı­rığı şüphesinde ise, hasta yüzükoyun ve dümdüz yatırılır.

İskelet kemiklerim etkileyen darbe (travma) nedeniyle kemik dokusunda meydana gelen ayrılmaya kırık denir Kırıkların oluşunda dış etkilerin rolü olduğu kadar, kemiklerin yaşa göre sertlik ve elastiki­yetinin de rolü vardır Kırıkların çoğu, direkt veya mdırekt olarak etkileyen darbeler, tıp di­lindeki adlarıyla travmalar nedeniyle ve çeşitli biçimlerde oluşurlar Travma sonucu oluşan kırıklara travmatık kırıklar denir Çok kere de­ride bir yara yoktur fakat zamanla ağrı, şişlik ve kanamaya bağlı hematom meydana gelir Bunlara kapalı kırık veya basit kırık da denir Bazı kırıklarda ise deride yaralanma, kesik, il­tihaplanma gorulur Bunlara komplike kırık veya açık kırık adı verilir Kırık, kemikte tam bir ayrılmaya neden olmuşsa tam kırıktan soz edilir Çatlak biçimindeki kırıklara ise tıp di­linde fıssur adı verilir
Butun kırıklar dikkatle ele alınmalıdır Vasıfsız kişilerce yanlış bir tutum, çevresindeki doku­lara verdiği başka zararlarla sonuçlanabilir Bir kemik, tam zorlamanın uygulandığı nokta­dan kırılabilir Meselâ, bir kişiye, hareket eden bir taşıt çarparsa baldır kemiği, aracın tamponunun çarptığı yerden kırılabilir Bununla birlikte kemik, kuvvetin uygulanma noktasından uzakta da kırılabilir Bu durumda kemik, kuvvetin uygulandığı noktadan kendi­si boyunca ya da bitişik kemik boyunca akta­rılan kuvvetle kırılır Meselâ, one doğru uzatı­lan el üzerine düşmek, köprücük kemiği kırıl­masıyla sonuçlanabilir
Başka bir dolaylı kuvvet şekli de, kasların bağ­landığı noktalardan anı, kuvvetli ve ters yonlu kas çekişinin, bir kemiğin bölümlerine asıldığı zaman görülebilir Örneğin bir topa vurmaya çalışan fakat ıskalayarak yere vuran bir futbol­cu, dızkapağmm ikiye bölünmesine neden olabilir, çunku kuvvetli uyluk kasları, bu kemı-ğın üzerindeki emniyet noktalarından şiddetle çekmişlerdir
Aynı şekilde bir eklemin “burkulması” eklem bağlarının, eklemi o kadar sert çekmesine se­bep olurlar ki, bağlı oldukları kemiklerden bi­rim kırarlar Meselâ bir şeye takılarak ya da sendeleyerek ayağının geriye dönmesine se bep olan bir kışı, alt bacak kemiklerinden biri­nin bilekten kırılmasına sebep olabilir