Sağlık Sözlüğü-H

HİPPOCRATES (Hipokrat). M.Ö. 460 -370 yıllarında İstanköy adasında yaşa­mış ve ününü yüzyıllar sonrasına ka­dar aktarmış, eski Yunanlı bir doktor­dur. Batı'da, "tıbbın babası" diye ta­nımlanır. Bu hekim kendinden önce Mı­sır ve Uzak Şark tıbbının biriktirdiği bil­gileri derlemiş; kendi bulgu ve daha önemlisi, gözlemlerinden elde ettiği bil­gileri bunlara ilâve ederek sistemleştir-miştir. Böylece,...

HİPOTERMİ. Vücut ısısının, normal­den alçak olmasıdır. Normalden soğuk oldukları zaman, dokuların oksijen ge­reksinimleri azaldığından ve böylece, do­kuların kanlanması da azalacağından ba­zı kalp ve beyin ameliyatlarını kansız koşullarda gerçekleştirebilmek için, cer­rah, yapay tekniklerle, vücutta bir hipo-termi yaratır. Bunun dışında, özellikle ihtiyarlarda yaşamı tehdit eden ve ken­diliğinden ortaya çıkan hipotermi duru­mu vardır....

Hipofiz bezinin salgılarının azalmasıdır. Bazı çok ağır kanamalı doğumlardan sonra, bir tümör veya diğer bir yerel hastalıktan ötürü, ön hipofiz görevini yapmaz hale gelirse, adet kesilmesi, soğuğa dayanıksızlık, hi­poglisemi (bkz.), vücutta su tutulması, saç dökülmesi, üreme organlarında atrofi (bkz.) ve deride özel bir sarı renk gö­rülür. Tek bir hipofiz hormonu...

HİPOKALSEMİ. Kan kalsiyum düzeyi­nin az olmasıdır (plasmada kalsiyumun 7,5 mg./lOO ml.'den az olmasıdır). Bu duruma, paratiroid bezlerinin hastalığın­da ya da bu bezlerin yanlışlıkla, tiroid ameliyatında, tiroidle birlikte çıkartılma­sında ve raşitizmde, besinlerdeki kalsi­yum çok az olduğunda, rastlanır. Plas-ma kalsiyum düzeyinin azalması sonucu, ilgili tetani hali belirir: Yüz ve ellerde uyuşma, ayak,...

HİPOGLİSEMİ. Kan şekeri düzeyinin normalin altında olmasıdır. Nedeni: Diabetes mellitus (şekerli di­yabet) tedavisinde, ensülin ya da ben­zeri ilaçlar kullanılırken, yeteri kadar karbonhidrat alınmazsa, bir hipoglisemi krizi başgösterebilir. Ayrıca, Addison hastalığında (bkz.) miksödemde (bkz. Hi-popitüitarizm, Hipertiroidizm), hipofiz (bkz.) hastalıklarında, pankreasın ensü­lin yapan adacık hücrelerinin tümörlerin­de ve ensüline duyarlı kişilerde, hipo­glisemi görülebilir. Belirtileri:...

HİPOFİZ. Beyin tabanında, burun ar­kasının üst bölümünde, bezelye tanesi büyüklüğünde bir bezdir. Bu bez, vücu­dun çok uzak bölgelerini etkileyen çe­şitli hormon salgılamaktadır. Bu önemli görevinden ötürü, anatomik konumu, be­zi çok iyi koruyacak şekildedir. Pitüiter çukur, ya da Türk eyerine benzediğin­den ötürü, "sella Turcica" adlı, kemik­ten bir boşluk içinde yerleşmiştir. Bez,...

HİPNOZ (İpnoz). Kişiyi telkine daha uygun kılan ve kişide yapay olarak ya­ratılan trans (kendinden geçme) halidir. Bu olaya, mesmerizm, hayvansal manye­tizma, odil gücü, yaratılmış uyurgezerlik (somnambülizm) adları da verilmiştir. İnsanlık tarihinin başından beri, kişileri etkilemek, sihirbaz-doktordan, din adam­larına ve politikacıya kadar, çevresini gücü altına almaya yeltenen herkesin başvurduğu bir yoldur....

Kan basıncının nor­malden yüksek olması. Nedeni: Birincil ya da ikincil olabi­lir. Birincil hipertansiyonda, belirli bir neden görülemez. İkincil hipertansiyon, böbrek hastalıkları, anada toksemi  görülen gebelikler, bazen de iç salgı bez­leri bozuklukları sonucu, belirir. Vaka­ların çoğu birincil tiptir ve bazılarının, soy geçmişlerinde de hipertansiyon var­dır. Belirtileri: Hipertansiyonu olduğu­nu bilen hasta, genellikle, var olan...

HİPERNEFROM. Genellikle 50 yaşı­nın üstünde ve erkeklerde görülen, habis bir böbrek tümörüdür. Belirtileri: Bazen ağrısız, bazen de pıhtıların geçişinden ötürü kolik (bkz.) şeklinde sancılı işenen kanlı idrardır. Kasıkta ağrı, hatta şişkinlik de görüle­bilir. Tümörün varlığının, akciğer ya da kemik gibi ikincil odaklardaki belirtiler­den de anlaşıldığı olur. Tedavi: İdrarda, nedeni bilinmeksi­zin,...

HİNT KENEVİRİ (Cannabis Indica). Haşiş veya esrar (marihuana veya pot, bhang veya gunjah), Asya ve Amerika' da yetişan cannabis indica adlı bitkinin çiçek ve yapraklarmdan elde edilir. Af­yon gibi, haşiş de çok eskiden beri tanı­nan bir ilaç olup, tıpta, uyuşukluk ver­mesi ve ağrıya duyarlığı azaltması bakı­mından, sancı tedavisinde ve cerrahî...

HİDROSEL. Erkeklerde sık görülen, er-bezini çevreleyen torba olan turaca vagi-nalis (skrotum) içinde, sıvı birikmesidir. Herhangi bir yaşta rastlanabilmekle bir­likte, yaşlılarda daha sık görülebilir. Nedeni: Vakaların çoğunda bilinmez, fakat bazen, sıvının birikmesinin nedeni, bir hastalığa bağlıdır ve sıvının tahlili ya da sıvının boşaltılmasından sonra, erbe-zinin muayenesiyle bu durum anlaşılır. Belirtileri: Skrotum'un (erbezi...

HİDROSEFALİ. Beynin yapısında nor­malde içi beyin-omurilik sıvısı dolu, ven-trikül adı verilen boşluklar vardır. Sağ­da ve solda, iki lateral (dış yan) ventri-kül bulunur. Bunlar, ortadaki üçüncü ventrikül olan boşluğa sıvılarını akıtır. Üçüncü ventrikülden, sıvı beynin taba­nında bulunan ve içindekini beyin dışına akıtan, dördüncü ventriküle boşalır. Dör­düncü ventrikülün çıkışında, serebrospi-nal sıvı, beyin...