Üstün Zeka

Üstün zekâ Hayatta başarılı olmuş kişilerin çoğu üstün zekâlılar arasından çıkar. Üstün zekâlı çocuklar, küçük yaşta bu özelliklerini çeşitli etkinliklerle ortaya koyarlar. Örneğin çabuk konuşur, çabuk yürür, öğrenir ve yaşıtlarından önce bazı dav­ranışları yaparlar. İngiliz filozof John Stuart Mili, 3 yaşında Yunanca öğrenmeye başlamış, 7 yaşında Platon’un dialoglarını okumuştur, Ibn-i Sina, 5 yaşında hafız olmuş, 16 yaşında da çağının tüm bilgilerine sahip olmuştur. Goethe 8 yaşında üniversiteye hazırlanmıştır. Bu gibi örnekler daha da artırılabilir.

Bazılarında deha, çocuklukta ortaya çıkmayabilir. Einstein da olduğu gibi. Üstün zekâlı çocukların kapasitelerini geliştirebilmek için özel eğitim gerek­lidir. Bunlar çabuk kavrayan, öğrenen, yenilik arayan çocuklardır. Tekrarlardan sıkılırlar. Normal okullarda üstün vasıfları olan çocuklar engellenirler. Sınıf atlama yeterli bir çözüm yolu değildir. Çocuklar kendilerinden büyükler arasında yalnızlık hissederler.
İyi yetişmiş üstün zekâlılar, toplumun dinamik gücünü oluştururlar. Eğitim görmemiş olanlar, kapasitelerini geliştirme şansı bulamayanlar, toplumsal açıdan da sorun yaratabilirler.

Özel Yetenekler

Yetenek, bireyin zihinsel ve devimsel alanlardaki iş başarma gücüdür. Bir insanın herhangi bir alanda ne ölçüde yetenekli olduğu, başardığı işle anlaşılır. Örneğin, öğrenme yeteneği; öğrenmedeki hızla, elbecerilerindeki yetenek; par­makları ve eli kullanmadaki maharetle anlaşılır. Bir alanda yetenekli olan, yete­nekli olmayana göre daha başarılı olur. Başarının derecesini doğal kapasite be­lirler. Bireyde gizilgüç olarak bulunan eğilimler, uygun çevre koşullarında gelişebilir. Ama bu koşullar yoksa yeteneği bilinemez. Örneğin, bakırın tel halinde çekilmeye eğilimi vardır. Ancak, fabrikada, belli işlemlerden geçtikten sonra telin çekilme yeteneği ortaya zihinsel ve devimsel alanda doğal iş başarma kapasitesidir.

Tıpkı bunun gibi resme eğilimi olan bi­reyin bu eğilimi ilk bakışta bilinemez. Resimle ilgili çalışmalarını gördükten sonra yetenekli olduğunu anlayabiliriz. Ama bu, her yeteneği olanın Leonardo, Picasso, Goya vb olacağı anlamına gelmez. Bu konuda ne ölçüde yetenekli ise, o ölçüde başarılı olur.

İnsanlar arasında yetenekler bakımından farklılıklar vardır. Her insan, farklı alanlarda diğerlerinden daha yetenekli olabilir. Yeteneklerde de genelde ortala­ma değerlerde toplanma görülür. Uç değerlere gidildikçe hiç yeteneği olmayan veya çok yetenekli insanların sayıları azalır. A gibi bir konuda yeteneği olan birey, B gibi bir konuda çok yetenekli olmayabilir. Hiçbir şeye yeteneği olmayan insan yoktur.
Psikolojide özel yeteneklerin ölçülmesi için çalışmalar yapılmıştır. Yetenek­leri ölçme çalışmaları iki amaçla yapılır:

• Bireylerin en yetenekli oldukları alanlarla hiç yetenekli olmadıkları alan­ları saptayarak; başarılı olacağı alanlarda meslek sahibi olmaları, yani mesleğe yöneltme amacıyla,

• Özel yetenek gereken işlerde o işe en çok yeteneği olanı seçerek, kişiyi mesleğe seçme amacıyla.
Bu amaçla kullanılan pek çok test vardır. Resim, müzik, mekanik beceri, çabukluk gibi alanlarda çocuğun yetenekli olup olmadığını ölçerler.